Witajcie! Zbliża się wiosna, pora roku, która kojarzy mi się przede wszystkim z… kwiatami. W dzisiejszym poście postanowiłam zająć się więc właśnie nimi, a raczej sztuką ich układania jaką jest ikebana. Jeśli jesteście zainteresowani tym teatrem i chcecie dowiedzieć się czegoś więcej, zapraszam do lektury dzisiejszego wpisu.
Ikebana, znana także pod nazwą kadō jest tradycyjną japońską sztuką układania nie tylko kwiatów lecz także łodyg, liści i gałęzi, które w połączeniu tworzą harmonijną, linearną konstrukcję, zgodną z estetyką Japonii. Ważnym elementem są także same naczynia, w których prezentuje się ułożone kompozycje kwiatowe (najlepsze są długie i wąskie wazony). Stosuje się także specjalne podpórki, które podtrzymują kwiaty w odpowiedni sposób oraz kenzan – płytki, wyposażone w kolce, które ułatwiają pracę i sprawiają, że łatwiej można nabijać na nie pędy tworzące kompozycję.
Początki ikebany wywodzą się z ofiar kwietnych składanych w chińskich świątyniach buddyjskich w VI wieku, zwanych kyōka. Samą ikebanę zaczęto wiązać ze sztuką jednak dopiero później, w okresie Muromachi-Ashikaga (1336-1573). Był to bowiem czas rozwoju tradycyjnych sztuk japońskich – nie tylko ikebany, ale także architektonicznego stylu shoin-zukuri, ceremonii herbacianej, czy teatru nō.
W ciągu wieków rozwinęły się liczne style i szkoły układania kwiatów. Za najstarszy uznaje się styl rikka („stojące kwiaty”). Za jego autora przyjmuje się mnicha ze świątyni Rokkaku-dō (w Kioto) -Senkeia Ikenobō. Była to sztuka układania kwiatów, która miała oddawać wspaniałość i piękno natury (stąd posługiwanie się takimi roślinami jak sosna, cyprys i cedr). Popularną wersją tej kompozycji jest połączenie chryzantemy, cyprysu i bambusu, którą często układa się w Japonii z okazji Nowego Roku.
Ikebana, styl rikka
Źródło: zigazou76 via Foter.com / CC BY
Kolejną odmianą ikebany jest styl shoka (lub seika). Powstał on ok. 2 połowy XV wieku. Autorem był Yoshimasa. W kompozycji tej wszystkie wierzchołki tworzą trójkąt. Najczęściej stosowanymi roślinami są aspidistry, lilie i róże. Często spotyka się także shokę stworzoną z jednego kwiatu. Najznamienitszą autorką ikeban w ty stylu jest niewątpliwie Saigetsu Yamanoto, która kieruje szkołą ikebany – kofu.
Ikebana, styl shoka/seika
Źródło: M. Martin Vicente via Foter.com / CC BY
W XV w. powstał także styl nageire („wrzucane kwiaty”). Inną, przyjęta nazwą jest „cha-bana”, co oznacza „kwiaty herbaty”. Wiąże się to z faktem iż kompozycje kwiatowe w tym stylu używane były podczas ceremonii herbacianej. Styl ten charakteryzuje się swobodnym ułożeniem kwiatów w wazonach, które są skierowane w trzech różnych kierunkach.
Tworzenie ikebany w stylu nageire
Źródło: :: shodan :: via Foter.com / CC BY
W 1890 roku wykształciła się kolejna odmiana ikebany – styl moribana („spiętrzone kwiaty”). Składa się on z czterech odmian: pionowej (kompozycja pionowa, składająca się głównie z mieczyków), pochyła (głównie z użyciem chryzantem), kaskadowa oraz kompozycje, które mają przypominać malutki krajobraz jeziora.
Ikebana, styl moribana
Źródło: MissMax via Foter.com / CC BY
Innymi cechami charakteryzuje się styl heika. Nie używa się tutaj kenzanów, a wszystkie elementy kompozycji umieszcza się po prostu w wysokim wazonie. Także i w tym przypadku mamy do czynienia z czterema odmianami. Pierwsza z nich wykorzystuje tylko i wyłącznie chryzantemy i ma charakter pionowy. Druga, o kompozycji skośnej do przodu, tworzona jest przy użyciu przede wszystkim astrów. Następna, skośna do tyłu, wykorzystuje lilie, kalie, róże, peonie, tulipany i chryzantemy. Ostatnia natomiast charakteryzuje się kaskadowym układem żółtych i białych kwiatów akacji.
Ikebana, styl heika
Źródło: Tim Buss via Foter.com / CC BY
Wszystkie wymienione powyżej style układania kompozycji kwiatowych należą do grupy tzw. styli klasycznych. Istnieje jednak także ikebana nowoczesna, która wykształciła się po 1930 roku, a która charakteryzuje się bardziej ekspresywnym stylem. Do najbardziej znanych nowoczesnych stylów ikebany należy m.in. jiyubana. Są to subiektywne kopie układów znajdujących się w naturze. Narzędziami może być wszystko: od szyszek, piór ptaków, poprzez szkło, plastik, aż po same kwiaty. Z kolei innym stylem jest morimono – niska kompozycja często umieszczona w wiklinowym lub plecionym koszyczku, wykorzystująca głównie chryzantemy i georginie. Używa się w niej także owoców. Trzecim współczesnym stylem jest kakebana. Wykorzystuje się w niej głównie niskie naczynia, talerzyki lub wiszące naczyńka, na których układa się jesienne liście, gałązki drzew owocowych i rośliny pnące. Wyjątkowymi stylami ikebany są jednak zeneika i jiyuka. Jako jedyne są przeznaczone do oglądania ze wszystkich stron. Charakteryzują się także dowolnością łączenia motywów i materiałów. Warto wspomnieć, że styl zeneika nazywany jest często stylem awangardowym. Ostatnim współczesnym stylem jest gigant. Jak sama nazwa skazuje, są to olbrzymie kompozycje z liści i gałęzi. W 1958 roku Sofu Teshigahara ze szkoły Sogetsu stworzył największą kompozycje w tym stylu, która osiągnęła 25 m wysokości.
Jiyuka
Źródło: PHOTO/arts Magazine via Foter.com / CC BY
To koniec jeśli chodzi o informacje na temat ikebany. Jak wam się podoba ta tradycyjna sztuka japońska? A może sami próbujecie swoich sił w tej dziedzinie? Zapraszam do komentowania
P.S. Na pożegnanie dodaje link do angielskiego filmu pokazującego jak ułożyć przykładową kompozycję. Enjoy!
Agnieszka Gach
